dinsdag 12 augustus 2008

Drugscanon – de oorsprong van de War on Drugs

Jan en alleman schrijft over China. Loket diversen doet mee, en de VN ook: zou het toeval zijn dat juist het world drug report 2008 in detail beschrijft hoe China massaal aan de dope raakte? Niet epo, maar opium: een eeuw geleden was één op de vier Chinese mannen eraan verslaafd. Het was een epidemie die zijn weerga niet kent in de geschiedenis. Hoe kon dat gebeuren?

We beginnen bij het begin. Oermens haalt min of meer bij toeval een scherp voorwerp langs een juist uitgebloeide papaver somniferum. Uit de snede in het bolletje komt wit spul, dat na een tijdje zwart wordt. Oermens krabt eraan en schraapt vervolgens zijn nagel af aan een ondertand. Een volkomen natuurlijke handelwijze. De rest van die dag had Oermens het heerlijk naar zijn zin. Moraal: opium is simpel en verschaft instant euforie.

Het oudst bekende schrift is van de Soemeriërs (nu Irakezen) en daarin komt Gil Hul, “pretplant”, al voor. Die geschriften zijn 5000 jaar oud, dus letterlijk sinds mensenheugenis wordt opium gebruikt, tegen pijn, maar ook voor de lol. Het eerste land dat er genoeg van maakt om te kunnen exporteren is India (16e eeuw) maar die handel wordt rap overgenomen door de Britse East India Company (EIC), die het daarna verliest aan onze eigen Verenigde Oostindische Compagnie. Die neemt rond 1600 ook nog alle handelsposten in die regio over van Portugal, en krijgt daarmee de wereldopium- en tabakshandel in handen.

U herinnert zich dat onze Eerste Minister riep dat we terug moesten naar de VOC-mentaliteit? Hij moest spijt betuigen omdat hij slavenhandel over het hoofd had gezien, maar zijn Trots der Natie was tevens world dope pusher. Wist hij dat of balkt hij maar wat? Enfin, dit terzijde.

Werd opium traditioneel gegeten, het roken van opium en tabak blijkt veel ernstiger verslavend te zijn en vooral in China slaat het aan. In 1683 heeft Formosa (nu Taiwan) het eerste verslaafdenprobleem. Gebruik en import worden verboden door de Chinese keizer, de prijs schiet omhoog, de criminaliteit duikt erop en zo wordt opiumsmokkel geboren. Je riskeert gevangenisstraf voor roken, of in beslagname van schip en lading als je het smokkelt, maar bij lange na nog niet de doodstraf, zoals heden ten dage in Singapore praktijk is. Zo ernstig vond men het blijkbaar allemaal nog niet.

In 1757 verovert de EIC de Indiase provincies Bengalen en Bihar met ’s werelds belangrijkste papaverakkers. Smart move van die Britten: de verovering van de rest van India is met drugswinsten gefinancierd. Dat lees je nou nooit in geschiedenisboekjes.

China blijft de belangrijkste afzetmarkt, maar rechtstreeks daarheen exporteren was nog steeds verboden dus ging de opium naar een vrijhandelszone in Canton (Guangzhou). Daarvandaan voeren Chinese handelaren het verder China in, dus alles geheel legaal voor de Britten. Ze hielden hun monopolie nog een halve eeuw daarna vast. De productie werd laag gehouden zodat de prijs hoog zou blijven. Maar Amerikaanse handelaren wilden ook de Chinese markt op, met Turkse en Perzische opium. Om dat te voorkomen voerden de Britten de productie op, daardoor zakte de prijs en werd opium betaalbaar voor meer Chinezen.

Waarom moest per se al die opium China in? Economisch belang. China had een groot handelsoverschot: het westen was dol op zijde en porcelein maar Chinezen hadden geen belangstelling voor westerse spullen, dus de berg buitenlands geld in China werd almaar groter. Via de opiumhandel nu, kon het westen die berg weer afgraven. Geen mens die moeilijk deed over de uitwerking van opium op gebruikers, handel was het enige wat telde.

In de 19e eeuw volgt een kat- en muisspel tussen het westen en de Chinese keizer. Handelsondernemingen waren een verlengstuk van de staat en opium was big business. De eerste opiumoorlog begon in 1839 toen China alle opium in Canton, nog steeds vrijhandelszone, in beslag nam. De Britten sloegen terug en wonnen er o.a. Hong Kong mee. De tweede opiumoorlog (1856) begint als China een opiumschip in beslag neemt afkomstig uit Hong Kong dus varend onder Britse vlag. Opnieuw slaan de Britten terug, dit keer met Franse steun - drugswinst verbroedert. Twee jaar later is de oorlog ten einde. In het vredesverdrag van Tientsin wordt de Chinese keizer gedwongen opium te legaliseren. Uitgekookt, van die drugsbaronnen.

De opiumimport zwelt gestaag aan, China’s handelsoverschot verdampt en dus gaat het nu ook zelf papaver telen. Daarmee is dan het hek volledig van de dam. Invoerheffingen en belasting op opium bedragen in die tijd zo’n 14% van het Chinese staatsinkomen. Ongeveer een op de vier mannen en 3,5% van de vrouwen is verslaafd, bij elkaar zo'n 100 miljoen mensen. In recordjaar 1906 wordt meer dan 35000 ton opium geconsumeerd in China. Ter vergelijk: nu komt vrijwel alle opium in de wereld uit Afghanistan, vorig jaar "slechts" 8200 ton.

Tot dan toe ging het belang van de drugswinsten, die immers de staatskas invloeiden, steeds boven het morele belang. Of beter gezegd: de moraal dat massale verslaving en sociale ontwrichting slecht zouden zijn, bestond nog maar nauwelijks. Weliswaar was er rond 1850 in Engeland een anti-opiumbeweging op gang gekomen, maar erg veel invloed had die niet. Nog in 1893 werd een commissie van wijze mannen ingesteld om het probleem in kaart te brengen, maar hun conclusie was simpel: in India is er geen probleem met opium en de winsten zijn te belangrijk voor de plaatselijke economie en die van onszelf, dus we gaan gewoon door met exporteren.

Pas in 1906 zag de wereld dat het uit de hand was gelopen en toen greep men eindelijk in. In 1909 kwam de Opiumcommissie in Shanghai bijeen en in 1912 volgde de Opiumconferentie in Den Haag. De Eerste Wereldoorlog gooide nog even wat roet in het eten, want pijnbestrijding is belangrijk in oorlogstijd. Maar het opiumverdrag van Den Haag werd na WO I in alle vredesverdragen verwerkt en daarmee was de basis voor internationale wetgeving ter bestrijding van drugs en drugshandel definitief gelegd.

In China is het probleem pas na WO II volledig uitgeroeid, door Mao Zedong. Toen was de BV Misdaad al lang in het gat gesprongen dat de NV Staatsopium hadden laten vallen.

Wordt vervolgd.

Dit is het vijfde deel in een serie. Klik voor het inleidende deel 1, deel 2 over jazz en heroïne, deel 3 over narcostaatsinrichting en deel 4 over Afghanistan
bronnen:
VN world drug report 2008
Opium History
How to make opium

2 opmerkingen:

  1. Daar lees je nou een blog voor. Ja, of een krantenartikel. Even een complexe geschiedenis ingedampt tot een paar paragrafen doornemen scheelt weer een heel boek lezen. Kenmerk van dat laatste is dat je meestal alleen de essentie onthoudt - altijd handig als iemand die voor jou eruit haalt.

    Wellicht toch nog een tip ter verdieping: wil je de VOC-rol in de opiumhandel nader toelichten? Dit uit persoonlijke interesse voor het vaderlandsch verleden en vanwege de ervaring dat ik zelden het einde van een non-fictieboek haal.

    Noem het een verzoeknummer.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Dank voor deze woorden, Floris. Verzoek staat genoteerd.

    BeantwoordenVerwijderen